Có phải con bạn chậm nói

Nuôi con, chúng ta mong đợi trẻ lên cân, biết lẫy, biết ngồi, biết đi và biết nói…Chúng ta có thể quan sát và nhận ra dễ dàng bé lên cân bụ bẫm mỗi ngày, cổ bé bắt đầu cứng cáp khi ta ẵm bé trong tay, cách bé vận động đầu cổ, tay, chân cho ta thấy bé muốn lật, ngồi, bò… Nhưng dấu hiệu gì cho phụ huynh chúng ta yên tâm rằng bé của ta sẽ thông minh, sớm biết nói, không bị chậm nói. Chậm nói sẽ làm chậm phát triển ngôn ngữ diễn đạt cũng như ngôn ngữ nghe – hiểu, ngôn ngữ là vốn liếng giúp cho bé thành công trong việc học.

Để có thể có những can thiệp kịp thời, không để bé bị chậm phát triển về nói, chúng ta phải phát hiện sớm, kiến thức về quá trình phát triển kỹ năng giao tiếp bằng lời nói sẽ giúp cho phụ huynh biết trẻ của mình đang ở đâu – bình thường hay chậm hơn so với chuẩn. Quá trình phát triển nghe – nói được xây dựng từ lúc trẻ còn rất nhỏ, và từng giai đoạn nếu trẻ có biểu hiện phát triển chậm hoặc không phù hợp là cần phải can thiệp chứ không chờ đến 3-4 tuổi.

Dưới đây là các dấu hiệu báo động mà phụ huynh chúng ta nên lưu ý nhé:

0- 12 tháng

Không bập bẹ: bập bẹ là trẻ có thể phát ra một chuỗi các âm thanh như “baba”, “măm măm”
Không bắt chước động tác hoặc âm thanh con vật, đồ vật như ò ó o (tiếng gà gáy), gâu gâu ( tiếng chó sủa), um – bò ( tiếng bò kêu).
Khó cho ăn (6-12 tháng): chỉ bú bình, không thể đút muỗng.
Không cùng chú ý: không nhìn theo hướng ba/mẹ muốn chỉ trỏ cho bé thấy.
Không đáp ứng khi gọi tên: khi bé được 6 tháng tuổi, gọi tên bé biết quay lại.
Có bệnh sử nhiễm trùng tai, viêm tai giữa tái đi tái lại.

1- 2 tuổi

Giới hạn từ vựng (2 tuổi có khoảng 250 từ): vốn từ diễn đạt rất ít, chỉ dùng được vài từ để giao tiếp.
Không thể nghe – hiểu làm theo một yêu cầu đơn giản, ví dụ “Đưa mẹ gấu bông!”.
Nói lắp thường xuyên.
Có những kiểu chơi rập khuôn lặp đi lặp lại, khác thường, ví dụ như chơi quay quay bánh xe đồ chơi, ít tương tác với mọi người xung quanh.
Khó cho ăn.

2-3 tuổi

Không nói được cụm từ 2-3 từ, ví dụ “Ba đi chơi!”.
Người lạ chỉ hiểu được 50% những gì bé nói.
Nói lắp.
Không làm theo lời hướng dẫn.
Có những kiểu chơi khác thường, tương tác xã hội kém.

3-4tuổi

Không nói được câu 4-5 từ ví dụ” Con muốn đi chơi”.
Lời nói khó hiểu với ba mẹ
Không thể trả lời một số câu hỏi.
Nói lắp.
Không làm theo lời hướng dẫn.
Có những kiểu chơi bất thường, tương tác xã hội kém.

Một cách khác, để trẻ thông minh phát triển tốt kỹ năng giao tiếp bằng lời nói, mời phụ huynh tham khảo mô hình “Ngôi nhà giao tiếp” minh họa cho sự phát triển kỹ năng giao tiếp bằng lời nói, trong đó kỹ năng giao tiếp bằng lời là giai đoạn sau khi các kỹ năng khác như kỹ năng tập trung chú ý, kỹ năng bắt chước, kỹ năng giao tiếp không lời (giao tiếp bằng cử chỉ, điệu bộ) và khả năng nghe – hiểu.

Khi một bé đã có các dấu hiệu chậm nói so với trẻ bình thường khác, các phụ huynh nên cho bé đến gặp các nhà chuyên môn để kiểm tra các vấn đề sức khỏe liên quan đến kỹ năng giao tiếp nói chuyện của bé. Các nhà chuyên môn chúng ta cần gặp là:
- Bác sĩ Tai-Mũi-Họng, bác sĩ sẽ tìm các bệnh lý liên quan làm bé chậm nói như bệnh viêm tai giữa, dị tật tai, vấn đề bất thường về thần kinh thính giác.
- Bác sĩ thính học, bác sĩ này sẽ thực hiện các kiểm tra thính lực để bảo đảm sức nghe của bé bình thường, vì bé có nghe rõ thì mới học nói được.
- Nhà trị liệu ngôn ngữ, họ sẽ lượng giá mức độ phát triển về nghe-nói của bé, tìm ra các vấn đề khó khăn trong giao tiếp, hoặc phát hiện các khiếm khuyết nguyên nhân làm cho bé chậm nói, từ đó lên kế hoạch can thiệp cho bé và tư vấn cho gia đình.

Tác giả: CN. Hà thị Kim Yến – Chuyên gia Âm-Ngữ trị liệu